Spanje

Een gevarieerd kastelenbestand

·········································································································································

Spanje kent een gevarieerd kastelenbestand. Vanwege de grootte van het land en de vele verschillende te controleren, te verdedigen en te beheren regio's is het niet verassend dat het aantal gebouwde kastelen hoog is. Deze zijn voor vershillende doeleinden opgetrokken, in verschillende perioden en regio's, met onderling grote cultuurverschillen en die bovendien verschillen in bouwmethoden en bouwmaterialen kenden.

Naast dat Spanje een uitgestrekt land is, zijn er vanwege het bergachtige landschap vele natuurlijke bariëres. Spaanse kasteelheren uit de hogere adelklassen bezaten naast vaak indrukwekkende hoofdkastelen (de 'typische' kastelen), waarvan er een aanzienlijk aantal goed bewaard is gebleven, doorgaans meerdere kastelen verspreid over de gebieden die zij beheerden. Deze meestal kleinere feodale kasteeltjes werden bewoond door de zogenaamde lagere adel en betreffen vaak inderdaad meer 'versterkte residenties' (grote woningen met mogelijkheden voor veilig onderdak bij onroerigheden en ruimte voor personeel en het houden van (klein)vee).

Soms vormden onafhankelijke kastelen gezamenlijk belangrijke verdedigingslinies (zoals de linies die gedurende verschillende fasen ter bescherming tegen de Moren dienden). Doorgaans hadden de kastelen echter regionale heers-, bestuurs- en controlefunkties.

Vanwege het grote aantal kastelen en het feit dat Spanje tot in de jaren '70 een relatief arm land was, verkeerden veel kastelen in een vervallen staat. Met de recente welvaarsstijging in Spanje is de belangstelling voor dit cultuurgoed toegenomen en zijn vele kastelen gerenoveerd (of zijn er in ieder geval voornemens toe of is dit 'in gang gezet'. Dergelijke trajecten kunnen gezien de hoge kosten en gebrek aan middelen immers tientallenjaren in beslag nemen).

Er zijn vele boeken en naslagwerken over Spaanse kastelen. Een aanrader is het boek 'Castillos y Fortalezas de Espala' dat weliswaar in het Spaans is, maar over beeldmateriaal van de mooiste en grootste kastelen van Spanje beschikt. Nadere informatie is tevens te verkrijgen via de Spaanse kastelenassociatie 'Amigos de Castillos' (zie ook de pagina 'links').

____

Definitie kasteel

Gezien de enorme variatie is het om te kunnen bepalen of er sprake is van een kasteel of een ander object van belang om een goede definitie te hanteren. De definitie zoals door de Nederlandse professor H.L. Janssen is opgesteld kan hiertoe dienen:

"Een kasteel is de versterkte residentie van een heer. Het verschijnsel is onverbrekelijk verbonden met de feodale maatschappijvorm, zoals die in de middeleeuwen in Europa voorkwam. Als versterking was het een particuliere defensieve structuur, die door een heer en zijn familie werd bewoond met enige dienaren en vazallen en kon worden verdedigd."

Het kasteel moet onderscheiden worden van gemeenschappelijke, meestal van het centrale gezag (overheden) uitgaande versterkingen.